Futbol, insanlık tarihi boyunca en popüler spor olmuştur. 7’den 70’e dünyadaki birçok insanın izlemeyi en sevdiği spor oyunudur. Birçok erkek çocuğu küçüklüğünde futbolcu olmak ister, yıldız futbolcuları örnek alır ve onların formalarıyla dolaşır. İngiltere ile Almanya’nın karşılaştığı ve İngiltere’nin şampiyon olduğu 2022 Kadınlar Avrupa Final karşılaşmasını tam 87 bin 192 kişi, maçı stadyumda takip etti. Bu sayı Avrupa kupası finalleri rekoruydu. Bu rekorda bize kadın futbolunun geldiği noktayı gözlerin önüne seriyor. Peki, kadın futbolu nasıl bu kadar gelişti?
Tahmin edilenin aksine kadın futbolu tarihinin uzun bir geçmişi var. Öyle ki bu 1895’e kadar uzanıyor. Kayıtlara göre (Gale PrimarySoources) İngiltere’de gerçekleşen ilk kadın futbol maçı Kuzey ve Güney arasında 1895 yılında oynanmıştır. Ayrıca kadın futbolunun ilk adımlarını atan ünlü DickKerrLadies’in tohumları 1894 yılında atılmıştır. Ancak kadın futbolu için dönüm noktası I. Dünya Savaşı olmuştur. Savaş patlak verdiğinde futbol oynamaya uygun erkeklerin cepheye gönderilmesi kadınların önünü açmıştır. Fabrikada çalışan işçi kadınlar, para toplamak ve hayır kurumlarına bağış yapmak için futbol eğlenceleri düzenlemiştir.
Kadın futbolunun ilk adımları, 20.yüzyılın başlarında yine bu spora önemli ivme kazandıran KerrLadies takımının özgürlükçü kadınları tarafından atılmıştır. Bu takım, gerçekleşen yardımlaşma maçlarında birçok erkek takımına karşı boy göstermiş ve yetenekleri sayesinde İngiliz kalabalıklarının dikkatini çekmiştir. Bu olayların başarısı ve coşkusu dönemin İngiliz Futbol Federasyonu içinde endişe ve tartışmalara yol açmış, bunun sonucunda “futbolun kadınlar için uygun olmadığına, teşvik edilmemesi gerektiğine ve federasyona bağlı kulüplerin kadın maçları için sahalarının kullanımına izin vermemesine” değinen bir dizi karar almıştır.
Uzun bir durgunluk döneminden sonra, 1960’ların ilk yarısında, başta Norveç ve İsveç gibi İskandinav ülkelerinde ve Almanya’da kadın futbolu yeniden yeşermiştir. 1969’da İngiltere’de Kadın Futbol Federasyonu kurulmuştur ve İngiliz Futbol Federasyonu da 1971’de, yayınladığı yasakları kaldırmıştır. O andan itibaren gelişimi durdurulamayan, Avrupa ve dünya stadyumlarına yayılan kadın futbolu, dünyanın en popüler sporu olan futbolda dikkate değer bir vitrin oluşturdu. 2012’den beri kadın akademileri sayısı iki katına çıkmış, önde gelen ülkeler kadın futbol takımları kurmuş ve günümüzde futbol oynayan yaklaşık 40 milyon kadın sayısına ulaşılmıştır.
Günümüzde artık kadınların da erkekler gibi aynı ligleri, aynı uluslararası turnuvaları ve aynı ödülleri var. Ancak tartışmalar devam etmekte ve etmeye de devam edecek gibi gözüküyor. Peki, kadın futbolu ve erkek futbolu arasındaki farklar neler, neden maaşları arasında uçurum var?
Kadın Futbolu ve Erkek Futbolu Arasındaki Farklar
Kadın futbolu dünya çapında taraftar kazanmaya devam ediyor. Kadınlar da erkekler gibi en yüksek seviyede futbol oynayabileceğini kanıtlamıştır. Ancak erkek ve kadın futbolu arasında bazı temel farklar vardır. Bunlar rekabet gücü, fizyolojik farklılıklar, genel oyun tarzları, antrenmanları, pazarlama ve en büyük fark olan finansal farklılıklardır.
Saha İçindeki Farklar
Birçok spor uzmanın yaptığı analizlere göre, kadın futbolunda oyunların daha az temaslı ve daha pürüzsüz olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bundan dolayı kadın futbol maçlarında top oyunda daha çok kalıyor ve maç daha az kesintiye uğruyor. Ayrıca kadın futbolcuların daha az faule maruz kaldığını ve faul yapılan kadın futbolcuların sahte yaralanmaları tercih etmediğini görüyoruz. Faul yapılan kadın futbolcular yerden daha çabuk kalkıyor ve maça devam ediyor. Özetle kadınlar futbol oynarken daha dürüsttür diyebiliriz. Küfür, itiş kakış ve sakatlık numaralarına pek rastlanmıyor.
Fizyolojik Farkları
Pek çok sporun aksine futbol, genel oyun etrafında cinsiyete dayalı farklılık göstermez. Yani kurallar, saha boyutları gibi birçok şey kadın ve erkek futbolunda aynıdır. Ancak bu aynı olan kurallar bazı farklılıklar doğurmaktadır.
Kadın futbolunda oyun daha az kesintiye uğrasa da, futbol maçları erkeklerin maçlarına göre daha yavaş olma eğilimindedir. Bunun nedeni olarak da kadın akciğerlerinin erkeklerinkinden daha küçük olması ve ciğerlerine daha az miktarda oksijen girmesi olarak açıklanmaktadır. Hem erkek hem kadın futbol maçları 90 dakika uzunluğundadır ve kadınların daha çok yorulması muhtemeldir. Bu yüzden de kadınların erkekler kadar hızlı oynayamadığına rastlanır. Ayrıca yapılan başka bir çalışmaya göre, erkeklerin oyun sırasında kadınlara nazaran farklı kas gruplarını ve kalçalarını da aktive ettiği gözlemlenmiştir. Erkek futbolu hız ve güçle ön plana çıkarken kadın futbolu teknik ve incelikle ön plana çıkar.
Bir başka fizyolojik fark da; kadınların, erkeklere nazaran daha küçük olmasıdır. Kadınlar ve erkekler aynı saha ölçülerinde maça çıkmaktadırlar. Ancak bundan dolayı, ortalama olarak daha küçük olan kadınlar sahanın tamamına yayılırken, hücum ederken veya savunma yaparken daha fazla alana sahip oluyorlar. Bu nedenle özellikle kadın defans oyuncularının sahaya yayılıp savunma yapması zorlaşıyor. Sonuç olarak da kadın futbol maçları, erkek maçlarına göre daha gollü geçiyor.
Ayrıca bunun getirdiği bir başka sonuç da var, o da rekabet gücü seviyesi. Erkek futbolunda küçük takımlar büyük takımlarla daha çok baş edebiliyorken, kadın futbolunda büyük takımların küçük takımlara üstün geldiğini görüyoruz. Öyle ki 2019 Kadınlar Dünya Kupası açılışında Amerika, Tayland’ı tam 13-0’lık skorla geçmiş ve Amerika’nın yıldız forveti Alex Morgan 5 gol atmıştı. Bu erkek futbolunda pek rastlanır bir olay olmamakla beraber, kadın-erkek futbol doğasının farklı olduğunu gösteriyor.
Antrenman Farklılıkları
Esasen fizyolojik bir fark olsa da bu başlıkta ele alacağımız konu ise güç kavramı. Erkek ve kadınlar neredeyse tamamen farklı fizyolojilere sahiptir ve sonuç olarak bu antrenman programlarına da yansımaktadır. Erkekler, fiziksel anlamda genellikle kadınlardan daha güçlüdür. Bu nedenle erkek antrenmanlarında kadınlara göre çok daha fazla güç ve dayanıklılık antrenmanı vardır. Kadınlarda da güç antrenmanı olsa da, ağırlıklı olarak teknik antrenmanı yapılmaktadır.
Erkek futbolunda futbolcular, sakatlıkları veya özel sebepleri olmadıkça antrenmanlara çıkma zorunluluğundadır. Kadın futbolunda ise futbolcuların adet döngüleri göz ardı edilmez ve oyuncuların güvenliği ile sağlığı korunması için özel bireysel antrenmanları vardır.
Bunların dışında erkek ve kadın futbol antrenmanları benzer eğilimler gösterir, aynı ekipmanlara sahiptir ve aynı şartlara sahiptirler. Ancak günümüzde hala erkek futbolundaki antrenman yöntemleri, oyuncu ve performans izleme antrenörlükleri, futbolculara gösterilen ilgiler ve koçluk, rekabet ortamı ve küresel yayın daha üstündür.
Finansal Farklılıklar
Evet, sıra geldi en büyük tartışma konusu olan maaş farklılıklarına. Kadın futbolu, İngiltere tarihindeki en büyük gecesini yaşadı. 2022 Kadınlar Avrupa Kupası finalinde uzatmalarda Almanya’yı 2-1 yenen İngiltere, Avrupa şampiyonu oldu. Bu karşılaşmayı Wembley Stadyumu’nda yaklaşık 90 bin kişi takip etti ve televizyon başında da 10 milyondan fazla kişinin izlediği düşünülüyor. Tüm bu sayılar, yazımın başında da belirttiğim gibi Avrupa kupası finallerinin en yüksek sayısı. Kadın futbolunun hiç olmadığı kadar ana akıma girdiğinin bir göstergesi. Ayrıca İngiltere kadın futbolcuları, milli takımlar özelinde erkeklerle aynı ücreti alıyorlar. Buraya kadar her şey güzel fakat turnuva sona erdikten sonra, yerel ligler özelinde kadın futboluna gösterilen bu ilginin azalacağı da beklenilen bir durum. Ve de işi biraz detaylandırmak gerekirse İngiltere milli takım futbolcularının genel maaşlarına bakmamız gerekiyor.
Kadın futbolu doğru yönde ilerliyor olsa da hala erkekler ve kadınlar arasında büyük bir ücret eşitsizliği var.
İngiltere Kadın Milli takımında yıllık 20 bin Euro kazanan futbolcular da yer almaktadır. En köklü ve rekabetçi kadın liglerinden olan İngiltere WSL’de ortalama maaşlar yıllık 30 bin Euro bandındadır. Amerikalı yıldız futbolcu Carli Lloyd emekli olmadan önce yıllık 432 bin Euro civarında kazanırken şuanda bilinen ve en çok kazanan futbolcu olan Chelsea’den Sam Kerr yıllık 400 bin Euro’dan fazla kazanmaktadır. Bu ücretler erkek futboluyla karşılaştırıldığında çok düşük kalmaktadır ve erkeklerin haftalık kazandığı ücretler kadardır. Standart altı erkek bir futbolcu yılda bir milyon Euro’dan daha fazla kazanmaktadır. Gareth Bale, Real Madrid’te oynarken haftalık 600 bin Euro kazanırken şuanda dünyanın en fazla kazanan futbolcusu olan Mbappe, yıllık 90 milyon Euro’dan daha fazla kazanmaktadır. Yani aradaki uçurum çok fazladır.
Tabi ki objektif değerlendirmek gerekirse, birkaç örnek dışında erkek futboluna yapılan yatırımların daha fazla olduğu gözleniyor. Erkek futbolu daha fazla izleniyor, daha fazla sponsor ve reklam içeriyor. Yani başta yayın hakları gelirleri olmak üzere; sponsorluk gelirleri, reklam gelirleri, bilet ve forma satışları kadınlara göre çok daha fazla. Ancak kadın futbolunun gelişmeye devam etmesiyle, son turnuvada olduğu gibi ilgi görmesiyle bu makasın kapanabileceği düşünülüyor. Nike, Visa ve Barclays gibi sponsorlar kadın futboluna dahil oldu. Kadınlar da bu markalara iyi yanıt veriyor ve minnettar oluyorlar. Bu gelişimi kadınlar kendileri yakaladı ve ülkelerdeki federasyonların da daha fazla olanak tanıması ve katkı sağlaması gerekmektedir. Yakın zamanda makas kapanacak mı ya da ne kadar kapanabilecek göreceğiz, makasın açıklığı bir hayli fazla. Bu kıstaslar dışındaki bazı adaletsizliklere göz atalım.
• FİFA erkekler Dünya Kupası’nda para ödülünün 400 milyon dolar olduğunu açıklamıştır. Bu ödül kadınlarda ise 30 milyon dolar. Buna şöyle bir şey ekleyebiliriz; sadece İngiltere Premier Ligi’nin gelirleri tüm kadın futbolu gelirlerinden daha fazladır.
• Kadın futbolcuların büyük bir kısmı futbolu ek gelir için oynuyor veya futbolun yanında ek bir iş yapıyorken, erkek futbolcuların birçoğu kazandığı paralarla hayatlarının geri kalanını garanti altına alıyor.
• Fransa Erkek Milli Futbol Takımı, 2018’de Dünya Kupası şampiyonu olduğunda 29 milyon Euro ödül alırken, Amerika Kadın Milli Takımı 2019’da Dünya Kupası şampiyonu olduğunda 3 milyon Euro almıştır.
• Amerika Erkek Futbol Takımı, 2014 Dünya Kupası’nda son 16 turunda elendiği için 5 milyon dolar başarı bonusu almıştır. Ancak 2015’te şampiyon olan Amerika Kadın Milli Futbol takımı sadece 2 milyon dolar başarı bonusu almıştır.
Kadın Futbolunda Maaş Eşitsizliklerine Karşı Tepkiler
• Birçok sporda olduğu gibi futbolda da kadınlar erkeklerden daha az kazanıyor. Amerika ile Dünya Kupası kazanan Hope Solo para ödülleri farkı için; “erkek şovenizminin sağlamlaştığının göstergesi olduğunu” söylemiştir.
• Amerika Kadın Milli Futbol Takımı, maaş eşitliği konusunda ulusal futbol federasyonuna, “cinsiyet ayrımcılığı ve eşit olmayan ücretler” konusunda dava açarak yasal adımlar atmıştır.
• Amerika’nın yıldız futbolcusu Megan Rapinoe, uzun süredir ve etkin şekilde kadın futboluna yapılan yatırımların azlığından şikayetçi olmaktadır.
• Avustralya’daki kadın futbolcular da FİFA’ya seslenmiş, kadın ve erkek futbolcular arasındaki uçurumu kapatmaları gerektiği konusunda çağrı yapmıştır.
• Nijerya Kadın Milli Takımı, 2016 Afrika Kupası’nı kazandıktan sonra gerekli bazı ödemeleri almadıkları için kaldıkları otelde oturma eylemi düzenlemişlerdir.
• Norveç’te 2017’de, ülkesini temsil eden erkek ve kadın takımlarının ücretleri eşitlendi.
• Yeni Zelanda’da 2018’de yapılan bir anlaşma ile kadın ve erkek takımlarına verilen maaşların ve para ödüllerinin eşit düzeyde olması için adımlar atıldı.
• Hollanda’da 2021-2023 yılları arasında, kadın ve erkek futbolundaki maaş uçurumunun kalkması hedefiyle, anlaşma yapıldı.
Dünyadan Kadın Futboluna Dair Yorumlar
• Bu sezonun başlarında (21-22) oynanan Chelsea – Tottenham karşılaşmasında, iki takımın teknik direktörleri Tuchel ve Conte bir gerginlik yaşamış ve sürtüşmüşlerdi. Bu olaydan sonra SkySports’ta çalışan uzman yorumcu GreameSouness; “işte futbol bu, futbol erkek oyunudur ve erkekler iş başında” gibi açıklamalarda bulunmuştu. Bu sözleri söylerken yanında da eski futbolcu ve İngiltere Kadın Milli Takım formasını giymiş Lioness Karen Carney oturuyordu ve bu sözlerden sonra Carney gözlerini devirmişti. Ayrıca bu sözler kısa zamanda sosyal medyada gündem olmuş ve tepki çektiği kadar bir kesim tarafından destek de almıştı. Ayrıca birçok kadın futbolcu da sosyal medyadan bu sözleri kınamıştı.
• Liverpool’un efsane futbolcularından Jamie Carragher’ın podcast’i TheGreatest Game programına, İngiltere Kadın Milli Futbol takımı forması giyen ve Lionesses takımı kaptanı Steph Houghtan konuk olmuştu. Carragher, Houghtan’a; “bir erkek futbol maçını mı yoksa kadın futbol maçını mı izlemeyi tercih edersin?” sorusunu yöneltmişti. Houghton ise bu soruya; “dürüst olmak gerekirse, bir kadın futbolcu olmama rağmen, çok fazla kadın futbolu izlemiyorum.” diyerek karşılık verdi. Houghtan’ın bu sözleri tepki çekmiş ve kadın futbolu gelişimine ihanet ettiğini düşünen bir kesim olmuştu.
• Sıradaki tartışma konusu ise Amerikalı ünlü komedyen Bill Burr’ün Live At RedRocks isimli standup’ta sarf ettiği sözler. Burr; “birkaç ay önce futbolcu bir kadını spor kanalı olan ESPN’de gördüm ve kadın sporcuların nasıl erkek sporcular kadar kazanamıyor diye yakındığını gördüm” diyor. “Ve tüm bu adamlar orada oturup cevabın ne olduğunu bilmiyorlarmış gibi davranmak zorunda kaldılar” diye devam ediyor Burr. Kapitalist yaşamın temel bir gerçeğini söylüyor; “çünkü bilet satmıyorsunuz ve kimse kadın futbol maçlarına gitmiyor.” Bu duruma, para piyasayı dinler, para piyasayı takip eder ve para piyasaya itaat eder, diyebiliriz. Ayrıca Burr; “Eğer kadınlar kendi sporlarını savunsalardı, kendi sporlarını destekleseydi ve erkeklerin kendi sporlarına gösterdiği tutkuyu gösterselerdi, ortada konuşulacak bir ücret farkı olmazdı.” görüşünü savunuyor. Kadın futbolu dahi olsa da televizyon başında da stadyumlarda da daha fazla olanların erkekler olduğunu söylüyor.
Erkeklerin, hükümetlerin ve federasyonların kadınlar için yapması gereken çok şey var. Bununla birlikte kadınların da kadınlar için yapması gereken çok şey var. Peki, siz bu konuda ne düşünüyorsunuz?
